Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010

Cel kierunkowy 1 Utrzymanie i rozwój powszechności i dostępności szkolnictwa wyższego

Cel kierunkowy 7 Harmonizacja w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego

Edukacja stała się fundamentem rozwoju współczesnego świata - gospodarki opartej na wiedzy oraz społeczeństwa uczącego się. Tradycyjna szkoła przestaje być dominującym źródłem wiadomości o historii i współczesności, życiu społecznym i jego wartościach i normach. Ma ona wielu konkurentów, w tym telewizję i radio oraz Internet.

Era społeczeństwa przemysłowego ustępuje erze społeczeństwa informacyjnego, co oznacza przejście od treningu i zapamiętywania informacji do rozwijania zdolności samodzielnego uczenia się, wyszukiwania i selekcjonowania informacji, a także posługiwania się nowymi technikami informacyjnymi i komunikacyjnymi. Eksplozja informacyjna (przyrost wiedzy i informacji) tworzy napięcie między ograniczonymi możliwościami ludzkiej pamięci a ogromem dostępnych i potrzebnych informacji. To stanowi wyzwanie dla nowych zadań edukacji oraz motywowania ludzi do kształcenia przez całe życie, edukacji ustawicznej.

Globalizacja oznacza zwiększony przepływ informacji w skali globu, a także zwiększoną ruchliwość geograficzną i kulturową. Wymaga znajomości języków i kultur innych narodów, elastyczności i adaptacji do zmiennych warunków. Globalizacja zagraża także kulturowej tożsamości i przynależności, zatem edukacja winna pomóc w przezwyciężaniu tych negatywnych aspektów, zachowując poczucie humanizmu i powszechnej odpowiedzialności.

Przeciwdziałanie globalnym zagrożeniom (terror, choroby, narkotyki, mafie, zagrożenie środowiska naturalnego) wymaga kształcenia w racjonalnym wykorzystaniu wszelkich zasobów, wzrostu kapitału społecznego (zaufania) oraz kształtowaniu zrównoważonego rozwoju.

Z tych megatrendów społecznych wynikają określone zadania edukacyjne na wszystkich poziomach i formach. Przejście od dominacji gospodarki rolniczej i przemysłowej do gospodarki usług wzmacnia znaczenie szkolnictwa średniego i wyższego.

Zadania na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym objęte obowiązkiem szkolnym, są ujmowane w strategii oświatowej. Natomiast zadania na poziomie wyższym są wyrażane w strategii szkolnictwa wyższego. I chociaż pewne podstawowe zasady są wspólne, strategie te są odmienne, choć zharmonizowane. System oświatowy, przy całym swym zróżnicowaniu, jest na całym świecie względnie podobny, a w swym podstawowym schemacie relatywnie mało zróżnicowany. Natomiast system szkolnictwa wyższego w świecie, a także w obrębie poszczególnych krajów, jest ogromnie zróżnicowany i trudno porównywalny, we wszelkich wymiarach. Wszakże rysują się dominujące trendy, które wskazują na potrzebę harmonizacji przestrzeni edukacyjnej także na poziomie wyższym.

Aktualny system kierowania systemem szkolnictwa wyższego opiera się na artykule 70 Konstytucji RP

oraz czterech zasadniczych ustawach: o szkolnictwie wyższym, o tytule i stopniach naukowych z 1990 roku, o powołaniu Komitetu Badań Naukowych z 1991 roku oraz o wyższych szkołach zawodowych z 1997 roku. Ustawy te były kilkakrotnie nowelizowane, zawierają także odniesienia do przepisów wykonawczych oraz do statutów uczelni, regulujących szczegółowo działanie systemu szkół wyższych.

System prawny wprowadził daleko idącą autonomię systemu szkolnictwa wyższego wobec państwa - autonomię instytucjonalną szkół wyższych oraz znaczną samodzielność jednostek organizacyjnych uczelni - wydziałów. Prawo gwarantuje także swobodę głoszenia tez i poglądów naukowych. Wprowadzono jednocześnie konkurencyjność uczelni w zakresie uzyskiwania środków budżetowych na badania, a także konkurencyjność pracowników przez stosowanie zasady procedur konkursowych.

Szkolnictwo wyższe jest dziedziną, w której zmiany od roku 1990 - nawet radykalne - mają charakter merytoryczny i nie wywołują spektakularnych napięć społecznych. Zachowane zostały tradycyjne składniki systemu szkolnictwa na poziomie uniwersyteckim, a jednocześnie wszystkie uczelnie przechodzą etap gruntownej transformacji. Ich fundamentem stało się wprowadzenie daleko idącej samodzielności i samorządności, co w sferze prawnej przekłada się na:

1. Dopuszczenie na nader liberalnych warunkach powstawania niepaństwowych uczelni wyższych,

2. Oddanie decyzji merytorycznych w ręce kompetentnych gremiów wyłanianych w demokratycznych wyborach w uczelniach,

3. Wprowadzenie elementów konkurencji zbiorowej i indywidualnej w pozyskiwaniu środków finansowych (m.in. granty badawcze),

4. Sprowadzenie szczegółowych decyzji finansowych na poziom powstawania kosztów (uczelnie),

5. Upowszechnianie informacji o zasadach, przebiegu oraz wynikach procesów decyzyjnych.

Zmianę najbardziej radykalną wprowadziło zezwolenie tworzenia niepaństwowych szkół wyższych. Rezultatem jest obecnie najbardziej w Europie rozwinięty system szkolnictwa niepaństwowego, w roku 2002 liczący 250 uczelni, kształcący około pół miliona studentów. Aktualnie studenci szkół wyższych niepaństwowych stanowią 27% ogółu studentów.

Istotną zmianę wprowadziła ustawa o szkolnictwie wyższym z 1990 roku zezwalająca na odpłatność niektórych usług edukacyjnych, co pozwoliło rozwinąć system odpłatnych studiów wieczorowych (mniejszość studiów płatnych) i zaocznych (większość studiów płatnych), studiów podyplomowych w uczelniach państwowych.

W 1989 roku w Polsce na 100 tysięcy mieszkańców było 1 101 studentów (dla porównania w Anglii odpowiednia liczba wynosiła 2.700, we Francji - 2.995, w Grecji - 1.927). W roku 2002 w Polsce na 100 tysięcy mieszkańców studiowało ponad 4.000 osób, co sytuuje nasz kraj już na poziomie europejskim.

W roku akademickim 2001/2002 spośród 364 uczelni w Polsce (łącznie ze uczelniami resortów obrony narodowej oraz spraw wewnętrznych i administracji) 123 było państwowymi szkołami wyższymi, natomiast 241 miało charakter uczelni niepaństwowych.

Podkreślić tutaj należy, że znaczny wzrost populacji studentów jest związany przede wszystkim ze zwiększaniem się liczby studentów studiów wieczorowych i zaocznych w szkołach państwowych i rozwojem różnych form studiów w szkołach wyższych niepaństwowych.

Liczba studentów na studiach dziennych wynosiła 754 tys. osób, tj. 44,4% wszystkich studiujących. Przy czym biorąc pod uwagę podział na uczelnie państwowe i niepaństwowe - to w uczelniach państwowych odsetek studiujących w trybie dziennym wyniósł 53,7%, natomiast w uczelniach niepaństwowych 21,1%.

W roku akademickim 2001/2002 w szkołach wyższych wszystkich typów szkół kształciło się o 8,5% studentów więcej niż w roku poprzednim, w tym w uczelniach państwowych o 8,7% (na studiach dziennych wzrost wyniósł 9,7%).

Liczniejsze generacje absolwentów szkół średnich oraz zwiększony wśród nich odsetek osób, które zamierzają kontynuować naukę w szkołach wyższych, powoduje, że od kilku lat sukcesywnie rośnie liczba studentów I roku, a także odsetek młodzieży kształcącej się w wieku 19-24 lat, co znajduje swój wyraz w wartościach współczynnika skolaryzacji brutto. W roku akademickim 1990/1991 wynosił on 13,1% natomiast w roku akademickim 2001/2002 już 43,7%. Jak widać w ostatnim dziesięcioleciu współczynnik skolaryzacji w szkolnictwie wyższym wzrósł ponad trzykrotnie. Biorąc jednak pod uwagę kraje wysoko rozwinięte, nadal mamy słabiej rozwinięte kształcenie pomaturalne, dla przykładu w Kanadzie ponadśrednie wykształcenie osiąga 88% młodych ludzi, w USA - 81%, w Australii - 80%, w Nowej Zelandii - 63%, w Norwegii - 62%. Nie są to dane w pełni porównywalne, z uwagi na rozpowszechnienie w tych krajach studiów krótkich, dwuletnich, a nawet rocznych.

W minionym dziesięcioleciu Polska przeszła z etapu elitarnego szkolnictwa wyższego do jego etapu masowego. I mimo ujawnianych słabości niektórych uczelni i kierunków, jest to niewątpliwy sukces. Nigdy w swej historii Polacy nie byli tak wykształceni, nigdy wykształcenie wyższe nie było tak silnie związane ze zwiększaniem szans na zatrudnienie oraz uzyskanie wyższych niż średnie zarobków. Utrzymanie dynamicznego rozwoju, a zwłaszcza stałe polepszanie jakości kształcenia staje się zasadniczym wyzwaniem pierwszej dekady XXI wieku dla szkolnictwa wyższego w Polsce.

Szkolnictwo wyższe państwowe finansowane jest w formie dotacji podmiotowych z budżetu państwa na działalność dydaktyczną i utrzymywanie uczelni oraz na pomoc materialną dla studentów i dotacji celowych na działalność inwestycyjną, głównie w zakresie inwestycji budowlanych (w uczelniach akademickich). Źródłem finansowania państwowych szkół wyższych są też przychody własne, pozyskiwane głównie w ramach działalności dydaktycznej, zwłaszcza z odpłatności za studia, ale także z działalności badawczej. Udział przychodów własnych (pozadotacyjnych) działalności dydaktycznej w ostatnim dziesięcioleciu systematycznie wzrasta, adekwatnie do rozwoju odpłatnych form kształcenia.

Szkolnictwo wyższe niepaństwowe nie było dotychczas w zasadzie dofinansowywane z budżetu państwa, z wyjątkiem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, ustawowo dotowanych z budżetu jak uczelnie państwowe (z wyłączeniem inwestycji). W ostatnich dwu latach pomocą stypendialną z budżetu państwa w zakresie stypendiów socjalnych zostali objęci również studenci studiów dziennych w pozostałych uczelniach niepaństwowych.

Państwowe szkoły wyższe są zaliczane do sektora finansów publicznych w świetle postanowień ustawy z dnia 28 listopada 1998 o finansach publicznych. W konsekwencji szereg regulacji szczegółowych tej ustawy dotyczy również uczelni państwowych. W zakresie kształtowania wynagrodzeń pracowników uczelnie państwowe zaliczane są do państwowej sfery budżetowej. Kwestie dotyczące poziomu ich wynagrodzeń ze stosunku pracy wynikają z regulacji ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Regulacje te zostały zmodyfikowane, w związku z wprowadzonym w 2001 r., poprzez stosowne zmiany w ustawie o szkolnictwie wyższym i ustawie o wyższych szkołach zawodowych, trójetapowym programem poprawy poziomu przeciętnych wynagrodzeń pracowników cywilnych szkolnictwa wyższego w określonych grupach stanowisk pracowniczych w relacji do tzw. kwoty bazowej. Ostatni, trzeci etap tej poprawy realizowany ma być od września 2004 r., a więc ze skutkami finansowymi dla budżetu w 2005 r.

Finansowanie szkolnictwa wyższego dotowanego z budżetu państwa realizowane było w ubiegłym dziesięcioleciu na miarę możliwości uwarunkowanych głównie przesłankami makroekonomicznymi dystrybucji finansów publicznych. Wzrost rozmiarów kształcenia był w głównej mierze finansowany z przychodów własnych uczelni, przy znacznym zróżnicowaniu skali tych przychodów w poszczególnych uczelniach.

Udział nakładów na szkolnictwo wyższe w budżecie państwa wynosił w roku 1990 - 3,21%, w 1994 - 2,36%, w roku 2001 - 3,86%. Udział nakładów na szkolnictwo wyższe w PKB wynosił w 1991 - 0,82%, w 1994 - 0,72%, w 2001 - 0,88%.

W budżecie działu "Szkolnictwo wyższe" na 2002 r. w kwocie 6.827 mln zł przeważający udział mają wydatki bieżące w zakresie dotacji dla uczelni cywilnych na działalność dydaktyczną wynoszące prawie 76%. Udział dotacji na pomoc materialną dla studentów w tych uczelniach stanowi 11,6%, zaś udział dotacji na inwestycje to 4,5%.

Dotacja budżetowa na działalność dydaktyczną dla uczelni akademickich MENiS była dzielona od 1993 r. według corocznie modyfikowanej, specjalnej formuły algorytmicznej kształtującej alokację dotacji dla poszczególnych uczelni, przy uwzględnieniu parametrów i współczynników odnoszonych do liczby kształconych studentów i doktorantów oraz liczby kadry naukowo - dydaktycznej ze stopniem doktora, z zastosowaniem ograniczników korygujących. Od 2001 r. zmienione są reguły podziału, ze względu na potrzebę uwzględnienia w dotacji dydaktycznej sfinansowania budżetowego planowanych wynagrodzeń z pochodnymi w kontekście wspomnianej sukcesywnej, trójetapowej poprawy poziomu wynagrodzeń. Zmniejsza się przy tym kalkulacyjny udział w dotacji dydaktycznej środków na wydatki pozapłacowe uczelni w tej działalności.

Jak się wydaje, ta reguła powinna być modyfikowana w horyzoncie 2005 r., do pełnego wdrożenia III etapu poprawy poziomu wynagrodzeń. Zakłada się przy tym, że poziom wydatków pozapłacowych kalkulowany w dotacji dydaktycznej będzie kształtowany przy uwzględnieniu co najmniej waloryzacji inflacyjnej, w warunkach niskiej i stabilnej stopy inflacji.

Przychody cywilnych uczelni państwowych dotowanych przez MEN w latach 1991-2000

Świadczenia pomocy materialnej na rzecz studentów w szkołach wyższych dotowanych z budżetu państwa finansowane są w ramach uczelnianych funduszy pomocy materialnej dla studentów. Zakres i formy tych świadczeń określają:

Studenci studiów dziennych uczelni państwowych mogą otrzymać stypendia socjalne, stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych, stypendia za wyniki w nauce, dopłaty do zakwaterowania, dopłaty do posiłków oraz zapomogi.

Studenci studiów dziennych uczelni państwowych i niepaństwowych uzyskujący najwyższe wyniki w nauce i wykazujący się wysoką aktywnością naukową mogą ubiegać się o przyznanie stypendium Ministra za osiągnięcia w nauce.

Od 2001r. ze stypendiów socjalnych korzystają również studenci studiów dziennych uczelni niepaństwowych i szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki.

W strukturze kosztów pomocy materialnej dla studentów w 2000 r. w uczelniach MENiS koszty pomocy stypendialnej stanowiły 47,0%, koszty prowadzenia domów studenckich i dopłaty do zakwaterowania - 44,1%, koszty prowadzenie stołówek i dopłaty do posiłków - 6,3%, pozostałe koszty - 2,6%.

Uzupełniającą formą pomocy materialnej są również kredyty studenckie udzielane na podstawie ustawy z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich. O kredyty studenckie mogą ubiegać się wszyscy studenci - studenci uczelni państwowych i niepaństwowych studiujący w systemie studiów dziennych, wieczorowych, zaocznych i eksternistycznych. Od roku akademickiego 1998/1999 do roku 2001/2002 z kredytu skorzystało około 174,7 tys. studentów.

Strategia, w odróżnieniu od dowodzenia, nie opiera się na rozkazywaniu i planowaniu, ale na wskazaniu i wyróżnieniu celów w zależności od środków, to znaczy zasobów jakie są dostępne, oraz ograniczeń, jakie rzeczywiście istnieją. Jednak strategia, choć opiera się na analizie realnych warunków i bierze je pod uwagę, musi mieć wizję tego, co chce się osiągnąć. Taka wizja nadaje strategii spójność i dalekosiężność.

Narodowa strategia rozwoju szkolnictwa wyższego musi się opierać na dwóch elementach: programie (misji, pojęciach, zadaniach) oraz zasobach (kadry, finanse).

Na określenie wizji dalszego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce mają wpływ czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Są to czynniki zarówno ekonomiczne i gospodarcze (zwłaszcza sytuacja materialna rodzin, warunki zatrudnienia i rynku pracy) jak i demograficzne (liczebność akademickiej grupy wiekowej). Dochodzą jednak nowe czynniki, z których najważniejsze to:

Lata	Wydatki budżetowe (w mln zł)	Rok poprzedni 100,0 %	Realne tempo wzrostu (w %)	Udział w PKB (w %)
1991	665,0	x	x	0,82
1992	1011,0	152,6	6,3	0,88
1993	1270,0	125,6	-7,2	0,82
1994	1626,4	128,1	-3,1	0,72
1995	2174,7	133,7	4,6	0,71
1996	3011,3	138,5	15,1	0,77
1997	3752,2	124,6	8,8	0,79
1998	4272,3	113,9	1,8	0,77
1999	5084,7	119,0	10,9	0,82
2000	5326,7	104,8	-4,9	0,78
2001	6370,7 (A)	119,6	3,5	0,88
2002 PLAN	6827,0(A)	107,2	2,6	0,89

Treść	1991	1995	2000
Przychody z działalności dydaktycznej w % z tego:	100,0	100,0	100,0
a) dotacje budżetowe	87,0	77,0	65,5
b) dochody pozadotacyjne	13,0	23,0	34,5
- opłaty za zajęcia dydaktyczne	0,7	12,7	24,4
- pozostałe przychody	12,3	10,3	10,1

Wizja szkolnictwa wyższego
Szkolnictwo wyższe zajmować będzie coraz
mocniejszą pozycję w systemie edukacji Wytyczne działania:
Więcej( studentów ) - Lepiej (studiujących ) - Wyżej (wykształconych)

Misja MENiS
Realizując cele strategiczne zawarte w niniejszym dokumencie Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu:

wzmocni zasadę subsydialności państwa wobec szkół wyższych,
wypełni zobowiązania wobec Unii Europejskiej w zakresie dostosowania prawa, wydawania rozporządzeń, wymiany informacji, rozwiązań organizacyjnych zgodnie ze standardami
UE oraz tzw. procesem bolońskim,
wzmocni zdolności nadzoru i kontroli procesów edukacyjnych.

Niewątpliwym sukcesem rozwoju szkolnictwa wyższego w ostatniej dekadzie lat dziewięćdziesiątych był ogromny - blisko czterokrotny - wzrost liczby studentów i odpowiadający mu wzrost wskaźnika skolaryzacji. Oznaczało to przejście od stanu elitarnego szkolnictwa wyższego do stanu jego powszechności. Jednak nawet obecnie wskaźnik skolaryzacji Polski, choć wysoki, nie osiągnął średniej europejskiej i pozostaje poniżej wielu krajów najbardziej rozwiniętych.

Raport Przedstawicielstwa ONZ w Polsce (2002) wskazuje jako cel edukacyjny w Polsce "zwiększenie dostępności szkolnictwa wyższego", co jest jednym z najbardziej istotnych czynników wpływających na możliwości rozwoju Polski i stabilność demokracji (str. 5). Cel ogólny precyzuje cel szczegółowy: pięciokrotne zwiększenie do roku 2010 stosunku liczby studentów uczelni wyższych do liczby osób w wieku szkoły wyższej, w porównaniu z rokiem 1990. W roku akademickim 2004/2005 roku wskaźnik skolaryzacji brutto winien osiągnąć poziom ok. 50%, zaś w 2010 roku ok. 65%.

Jakkolwiek prognozy demograficzne wskazują na zmniejszanie się od roku 2005 liczebności grup w wieku studenckim (19-24 lata), to nawet wówczas można liczyć na utrzymanie liczby studentów (częstsze podejmowanie nauki w szkole wyższej przez młodzież, a także uzupełnianie studiów przez roczniki starsze). Niemniej, już od roku 2002 obserwujemy pierwsze objawy słabnięcia ilościowego boomu edukacyjnego. Wiele zależy od sytuacji na rynku pracy oraz od sytuacji ekonomicznej kraju i rodzin.

Jak zaznaczono, Konstytucja RP w artykule 70 określa naukę w szkołach publicznych jako bezpłatną, natomiast ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.

W ustawie o szkolnictwie wyższym z 1990 roku umieszczony został przepis art. 23 ust. 2 pkt 2, zgodnie z którym uczelnia może uzyskiwać środki finansowe z opłat za zajęcia dydaktyczne, z wyłączeniem opłat za zajęcia dydaktyczne na studiach dziennych. W roku 2000 Trybunał Konstytucyjny uznał zgodność tego przepisu z Konstytucją RP.

Od 1990 roku rośnie liczba studentów studiujących w trybie studiów płatnych w uczelniach publicznych, ale również rośnie liczba studentów studiów dziennych. Nadal najlepsi uczniowie - i to w większym znacznie stopniu niż w czasach bezpłatnych studiów w PRL - mają możność bezpłatnego studiowania. Jednocześnie ci, którzy nie podjęli studiów dziennych, mają szansę studiowania na studiach odpłatnych - w tym także korzystając z pożyczek i kredytów studenckich.

W ostatnim dziesięcioleciu roczny przeciętny procentowy przyrost liczby studentów utrzymywał się w granicach 17-18%, przy czym wobec osiągnięcia wysokiego poziomu skolaryzacji, w trzech ostatnich latach uległ obniżeniu, do około 8 procent. Tę samą tendencję wykazuje dynamika wzrostu liczby studentów zaocznych, przy czym tu jej spadek jest nawet nieco wyższy. Po okresie wzrostu ilościowego, nadchodzi pora na wzrost jakościowy.

Nierealistyczne - nie tylko w świetle prognoz budżetu państwa na rok 2003 i na kilka lat następnych, ale i tendencji europejskich - jest oczekiwanie na istotne zwiększenie środków budżetu państwa na szkolnictwo wyższe. Wynosił on w roku 2001 - 0,88% PKB, i można co najwyżej liczyć na wzrost do 1%, w tym mieści się ustawowe podniesienie zamrożonych w 2002 roku płac pracowników cywilnych szkolnictwa wyższego.

Należy podkreślić, iż utrzymanie i rozwój powszechności i dostępności szkolnictwa wyższego nie będzie zapewniony bez rozwoju systemu pomocy materialnej dla studentów, w tym kredytów studenckich. Sprawne funkcjonowanie systemu kredytów studenckich będzie wymagało w następnych latach ustabilizowania finansowania Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich, z którego realizowane są dopłaty do oprocentowania kredytów. Jednocześnie udoskonalenia wymaga również system bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentów. Podstawą funkcjonowania pomocy materialnej dla studentów powinny być rozwiązania systemowe określone przepisami ustawowymi. Trybunał Konstytucyjny RP w orzeczeniu z 2 lipca 2002 r. nie wyznaczył terminu wprowadzenia zmian legislacyjnych dotyczących pomocy materialnej dla studentów, ale - mając na uwadze postanowienie sygnalizacyjne TK - należy je jak najszybciej wprowadzić w ustawie. Wydaje się, iż najpilniejszą sprawą do uregulowania jest pomoc materialna dla studentów studiów wieczorowych, gdyż ich sytuacja jest najbardziej podobna do sytuacji studentów studiów dziennych. Liczba tych studentów jest wielokrotnie niższa od studentów zaocznych, co pozwala realistycznie planować objęcie ich pomocą finansową państwa.

Uwzględniając realistyczne możliwości finansowania pomocy z budżetu państwa, można również jako cel kierunkowy stawiać dalszy rozwój systemu kredytowania studiów na zasadach preferencyjnych.

Szczegółowe zadania dotyczące zmian w systemie pomocy materialnej dla studentów

Umasowieniu szkolnictwa wyższego w Polsce do powołania w 2002 roku Państwowej Komisji Akredytacyjnej nie towarzyszyła wystarczająca troska o zapewnienie właściwej jakości kształcenia. Nie brano także pod uwagę w dostatecznym stopniu zmieniających się wymogów rynku pracy. Oba braki muszą być usunięte.

Ważnym zadaniem jest utrzymanie dobrej pozycji (renomy) polskich uczelni akademickich, gdyż to na nich opiera się możliwość eksportowania usług edukacyjnych oraz rozwój jakościowy systemu szkolnictwa wyższego.

Państwowa Komisja Akredytacyjna oprócz opiniowania wniosków o tworzenie nowych szkół wyższych oraz kierunków studiów, ma za zadanie ocenianie jakości kształcenia. Potrzebne jest tu ustalenie uzupełniających kryteriów oceniania, w świetle wspomagania rozwoju szkolnictwa wyższego na obszarach strukturalnie zaniedbanych, w ramach polityki spójności społecznej.

Uzupełnieniem działań PKA winna być Centralna Komisja Egzaminacyjna Szkolnictwa Wyższego organizująca sprawdziany wiedzy i umiejętności w określonych przedmiotach i kierunkach kształcenia dla studiów eksternistycznych (w tym na odległość).

System certyfikacji zawodowej musi być dostosowany do wymogów Unii Europejskiej i standardów światowych. Wymaga to określenia minimum wiedzy i umiejętności absolwentów.

Umocnienia wymaga sprawność reagowania na patologie w szkolnictwie wyższym, w tym regulacja wydawania dyplomów opatrzonych godłem państwowym. Umożliwi to kontrolę działania uczelni kształcących bez akredytacji (szczególnie w systemie zdalnej edukacji). W dalszej perspektywie dodatkowym środkiem ułatwiającym nadzór będzie wprowadzanie w uczelniach elektronicznej dokumentacji studiów i e-Indeksów.

Przy poszanowaniu autonomii ustawowej uczelni MENiS może się wywiązywać z zobowiązań wobec społeczeństwa, gdy dysponuje odpowiednimi instrumentami egzekwowania polityki edukacyjnej.

W 2002 roku została dokonana nowelizacja ustaw o szkolnictwie wyższym i szkolnictwie zawodowym, a także zostanie dokonana nowelizacja ustawy o stopniach i tytule naukowym.

W roku 2003 przygotowana zostanie całościowa ustawa o szkolnictwie wyższym, integrująca obie te ustawy oraz - co byłoby wskazane - ustawę o tytule i stopniach naukowych. Całościowa regulacja wymaga wprowadzenia dwóch nowych obszarów regulacji - harmonizacji szkolnictwa wyższego z Unią Europejską oraz regulacji studiów eksternistycznych i na odległość.

Globalna gospodarka oparta na wiedzy i technologiach informacyjno-telekomunikacyjnych (ITC) wymaga kształtowania nowych umiejętności we wszystkich zawodach, tak tradycyjnych, jak i nowych czy tych które powstaną. Edukacja musi dzisiaj uczyć dla przyszłości, a to oznacza wzmacnianie umiejętności analizy, rozwijania talentów innowacyjnych i przedsiębiorczości.

Umacniać należy dostęp do szybkiego Internetu, a także oprogramowania statystycznego. Umiejętność przygotowania właściwych prezentacji referatów seminaryjnych oraz stron www pomoże w adaptacji do wymagań zawodowych.

Jakkolwiek, mimo wysokiego bezrobocia, absolwenci szkół wyższych szybciej niż inni znajdują pracę, a odsetek osób z wyższym wykształceniem wśród bezrobotnych jest relatywnie niewielki, to problem zatrudnienia absolwentów uczelni narasta. Nie zawsze jest to praca w wyuczonym zawodzie, nie zawsze na stanowisku które wymaga wyższych kwalifikacji. Dlatego rozwój przedsiębiorczości - w sensie adaptacji do aktualnego stanu rynku pracy - w trakcie studiów i po ich ukończeniu staje się nowym, niezwykle ważnym zadaniem szkoły wyższej.

Jednym z narzędzi oceniania "rynku edukacyjnego" są rankingi uczelni. Ich wartość pozostaje dyskusyjna z uwagi na różne zasady i wagi parametrów oceniania. Stają się one jednak istotnym elementem postrzegania wartości edukacyjnej szkół wyższych. Zatem dokonując rankingów uczelni należy uwzględniać w znacznym stopniu wskaźnik zatrudnienia absolwentów.

Należy promować wszelkie formy partnerstwa z przedsiębiorstwami wszelkich rodzajów, przez rozwijanie praktyk zawodowych i form wolontariatu.

Wśród istotnych działań mających wpływ na realizację ww. celu należy również wymienić:

Wzmocnienia wymagają związki szkół wyższych z otoczeniem społecznym, w szczególności z samorządami oraz z organizacjami pracodawców, co wymaga m.in. wprowadzania do ciał zarządzających uczelniami reprezentantów tych ciał zewnętrznych.

Skład Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego należałoby również poszerzyć o ekspertów zewnętrznych wspomagających ocenę kierunków i standardów z punktu widzenia oczekiwań rynku pracy, jednak nie obniżając rangi wykształcenia ogólnego i akademickiego.

Z uwagi na wymogi rozwoju społeczeństwa wiedzy zwiększać należy rekrutację na studia na kierunkach ścisłych i technicznych.

Należy przede wszystkim zwiększać zainteresowanie matematyką, logiką oraz innymi naukami ścisłymi.

Narastającym problemem polskiego szkolnictwa wyższego jest niedostateczna liczba nauczycieli akademickich o najwyższych kwalifikacjach - profesorów oraz doktorów habilitowanych. Bez rozwoju kadr nie może się udać poprawa jakości kształcenia. Czterokrotnemu zwiększeniu liczby studentów nie towarzyszyło w minionym dziesięcioleciu proporcjonalne zwiększenie liczby nauczycieli akademickich. Wzrost wyniósł zaledwie 24%, co oznacza, że o ile na jej początku na jednego nauczyciela akademickiego przypadało 6 studentów, to pod jej koniec - 20 studentów.

Sektor szkół niepaństwowych w ogromniej większości opiera się na profesorach i doktorach habilitowanych którzy swe tytuły i stopnie zdobyli w uczelniach państwowych, a co równie istotne nadal w nich pracują. Zjawisko wieloetatowości jest na pewnych kierunkach kształcenia - nagminne.

Jednocześnie dane demograficzne wskazują na proces starzenia się kadry wysokokwalifikowanych nauczycieli akademickich, co spotęguje już odczuwane trudności ze spełnianiem warunków prowadzenia uczelni i kierunków.

Między innymi dzięki wprowadzeniu przeliczników relacji doktorantów do liczby studentów dziennych (5-krotnie dla doktorantów na studiach dziennych oraz 2-krotnie na studiach zaocznych) w stosowanym w latach dziewięćdziesiątych algorytmicznym podziale dotacji dydaktycznej zwiększyła się liczba kształconych doktorantów. W roku 2001 studiowało 28,8 tysięcy doktorantów. Nie jest to wystarczające, wobec faktu, że studia te stają się trzecim stopniem kształcenia. Obecnie przygotowana jest nowa prawna regulacja statusu doktorantów.

Wzmocnienia wymaga system wymiany międzynarodowej dla nauczycieli akademickich w ramach programu Socrates/Erasmus. Potrzebne jest określenie rocznej liczby wyjazdów akademickich w ramach tych programów oraz dyscyplin i krajów uczestniczących w wymianie.

Istotne jest szybsze opiniowanie wniosków o awanse naukowe, a także sprecyzowanie, w porozumieniu z Centralną Komisją ds. Tytułu i Stopni Naukowych, usprawnienia recenzowania wymagań związanych z osiąganiem określonych stopni naukowych oraz tytułu profesora.

Wprowadzenie szybszych ścieżek awansu naukowego dla zdolnych doktorów, w tym ewentualne uznanie stanowiska uczelnianego profesora dydaktycznego, także pomoże w rozwiązywaniu problemów kadrowych.

Bez rozwoju infrastruktury szkolnictwa wyższego nie będzie możliwe ani zwiększanie ilości, ani polepszanie jakości kształcenia. Nawet na kierunkach typowo humanistycznych nie wystarcza już zapewnienie sal, tablic i ławek w dostatecznej ilości.

Wprowadzanie komputerów, sieci telekomunikacyjnych oraz multimediów podwyższa koszty wyposażenia także sal dydaktycznych. Istotne są także koszty oprogramowania, niezbędnego do działania sieci komputerowych.

Dzięki NASK oraz KBN polskie uczelnie mają od wielu lat dostęp do Internetu, wiele uczelni zapewnia dostęp do Internetu także studentom w domach akademickich. Na tle wyposażenia szkół średnich i podstawowych, szkolnictwo wyższe było enklawą nowoczesności. Jednak postęp technologiczny jest tak wielki, iż nadal są potrzebne duże nakłady, choćby na otwieranie powszechnie dostępnych wielostanowiskowych sal komputerowych oraz studiów telekonferencyjnych.

Należy podkreślić, że mimo szczupłych środków wiele uczelni - tak państwowych, jak i nowych, niepaństwowych stworzyło nowoczesną, niekiedy na światowym poziomie, bazę materialną (sale konferencyjne, laboratoria, itp.).

Istnieją już związki edukacji z Infrastrukturą Informatyczną Nauki (program Pionier). Do sieci miejskich dołączonych jest światłowodami ok. 200 jednostek oświatowych i edukacyjnych oraz ok. 180 instytucji wyższej użyteczności publicznej (muzea, biblioteki). Miejskie sieci akademickie utrzymują na swoich serwerach szereg ważnych zasobów informacyjnych, usług internetowych o charakterze globalnym, jak i regionalnym. W sieci akademickiej powstały i pracują biblioteki cyfrowe (np. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa), regionalne serwisy informacyjne, a w tym serwisy specjalizowane dla oświaty (np. Miejski Informator Oświatowy w Poznaniu)

Istniejące programy i inicjatywy wyposażenia szkół w komputery wymagają programu powszechnego dołączenia szkół do Internetu (najlepiej taniego i szerokopasmowego).

Efektywne korzystanie z Internetu wymaga umieszczenia usług i zasobów, szczególnie tych o znaczeniu regionalnym i lokalnym, blisko grup użytkowników. Widoczne efekty edukacyjne i oświatowe z zastosowania internetu w szkołach można uzyskać pod warunkiem dostępu do treści cyfrowych i odpowiednich aplikacji nowej generacji (np. telenauczania).

Poziom edukacji i oświaty, szczególnie w "terenie", będzie rósł, gdy będzie malała odległość do ośrodków akademickich i naukowych. Stąd ważne jest, aby nowe ośrodki akademickie powstające w dawnych miastach wojewódzkich miały szanse prowadzenia badań naukowych za pośrednictwem pełnego, nieskrępowanego dostępu do zasobów naukowych i do wirtualnych laboratoriów (urządzeń i danych).

Kwestią systemową jest też sprawa powiązania regulacji amortyzowania (umarzania) środków trwałych w grupie budynków i budowli z zasadami wynikającymi z ustawy o rachunkowości. Wiąże się to z odejściem w uczelniach państwowych od niedokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) od budynków i budowli. Miałoby to jednak konsekwencje finansowe dla budżetu państwa.

Nr	Zadania	Termin	Odpowiedzialny
1	Wyrównywanie dostępu do szkół wyższych w regionach	zadanie ciągłe	MENiS i MPiPS
2	Pięciokrotne zwiększenie liczby studentów w relacji do populacji 19-24 wobec roku 1990	2005	uczelnie oraz MENiS
3	Rozwój studiów stacjonarnych	2010	MENiS i uczelnie
4	Zrównoważenie sieci uczelni zawodowych	2006	MENiS
5	Tworzenie sieci punktów telenauki	2006	MENiS i MI
6	Zmiany w systemie pomocy materialnej studentów	zadania ciągłe	MENiS i MF

Nr	Zadanie	Termin	Odpowiedzialny
1	Nadzór nad powstawaniem uczelni niepaństwowych i kierunków i specjalizacji kształcenia	zadanie ciągłe	MENiS i PKA
2	Kontrola jakości kształcenia	zadanie ciągłe	PKA, uczelnie oraz MENiS
3	Prawo o szkolnictwie wyższym	2003	MENiS

Nr	Zadanie	Termin	Odpowiedzialny
1	Powoływanie uczelnianych Centrów Doradztwa Pracy	zadanie ciągłe	uczelnie i MENiS
2	Analiza preferencji kierunków studiowania	zadanie ciągłe	MENiS
3	Ocena kierunków studiowania z punktu widzenia potrzeb gospodarczych, społecznych i naukowych	2004-2005	RGSW
4	Rozwój studiów w zakresie nauk ścisłych	praca ciągła	MENiS i uczelnie
5	Opracowanie i wdrożenie skomputeryzowanego zintegrowanego systemu prognozowania popytu na pracę	2006	MPiPS, MENiS, RCSS, GUS

Nr	Zadanie	Termin realizacji	Odpowiedzialny
1	Uregulowanie statusu doktorantów	2002	MENiS
2	Udział w programach UE Socrates Erasmus	coroczne	MENiS
3	Wzrost liczbowy i jakościowy kadry nauczycieli akademickich	ciągłe zadanie	MENiS we współpracy z Centralną Komisją
4	Ułatwianie awansu zawodowego młodym nauczycielom akademickim	zadanie ciągłe	MENiS we współpracy z uczelniami

Nr	Zadanie	Termin realizacji	Odpowiedzialny
1	Szybki internet	2004	NASK, KBN
2	Poprawa warunków studiowania	Zadania ciągłe	uczelnie
3	Tworzenie sal internetowych w domach studenckich	Zadania ciągłe	uczelnie
4	Tworzenie sal multimedialnych w aulach i salach dydaktycznych	Zadania ciągłe	uczelnie

Inicjatywa Kształcenia Ustawicznego (Lifelong learning) opiera się na tworzeniu możliwości edukacji w każdym wieku i na wszystkich poziomach zarówno w szkołach jak i formach pozaszkolnych.

Strategia wdrażania idei uczenia się przez całe życie ma następujące cele:

1. Analiza aktualnego stanu kształcenia ustawicznego i na odległość, w tym zasad tzw. Good practice,

2. Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących kształcenia ustawicznego,

3. Opracowanie projektów dokumentów dotyczących rozwoju kształcenia ustawicznego i na odległość,

4. Opiniowanie wniosków z zakresu kształcenia ustawicznego i na odległość o przydział środków finansowych w ramach budżetu państwa

Działania na rzecz kształcenia ustawicznego będą od 2004 roku wspomagane środkami Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego EFS, podpriorytetu "Rozwój kształcenia ustawicznego" zaplanowana została kwota 443,3 mln. euro, w tym 332,5 mln. euro pochodzić ma z funduszy UE, a 110,8 mln. euro ze źródeł krajowych. Na realizację priorytetu 2 "Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy" jest przewidziana na kwota 24,5 mln. euro.

Wsparcie dla publicznych placówek kształcenia ustawicznego pochodzić też będzie z pożyczki Banku Światowego. W latach 2003-2005 wyniesie 20 mln USD, w tym 6 mln USD w 2003 roku.

Kształcenie ustawiczne w formie doskonalenia i dokształcania nauczycieli przyjmie formę dwuprzedmiotowego przygotowania dydaktycznego, co wymagać będzie wydłużenia okresu kształcenia nauczycieli na studiach zawodowych o 1 rok, zwiększenia wymiaru zajęć z języka obcego oraz wydłużenia okresu praktyki zawodowej.

Wprowadzenie takiego kształcenia łączyć się będzie z koniecznością zapewnienia dodatkowych środków budżetowych w rocznej skali ok. 137 mln zł, przy założeniu, że systemem objętych będzie 25 tysięcy studentów.

E-learning to metoda nauczania, która wykorzystuje najprzeróżniejsze środki multimedialne oraz elektroniczne, takie jak telewizja, CD-ROM-y, taśmy audio i video, Internet, intranet. Tryb ten może być stosowany wielorako: jako komplementarny wobec tradycyjnego nauczania, jako niezależny program szkoleniowy lub też jedynie jako metoda aktualizacji wiedzy.

E-learning umożliwia uczącemu się dobór najbardziej atrakcyjnej dla niego formy szkolenia oraz najodpowiedniejszego dla niego miejsca oraz czasu. Szkolenie może się więc odbyć nie tylko w sali konferencyjnej, ale także w domu czy na stanowisku pracy.

Na rynku dostępna jest już szeroka oferta szkoleń multimedialnych - począwszy od najprostszych kursów nagranych na CD-ROM-ach, a skończywszy na skomplikowanych systemach informatycznych służących zarządzaniu szkoleniami w firmie. Zaletą tych rozwiązań jest różnorodność szkoleń i możliwość ich dopasowania do niemal każdego "e-ucznia".

Inicjatywa e-Learning, e-Edukacji, opiera się na wykorzystaniu nowych technologii telekomunikacyjnych (w tym Internetu) dla interakcyjnego i multimedialnego kształcenia.

Wiele jest inicjatyw takiego kształcenia, w tym OKNO Politechniki Warszawskiej oraz Polski Uniwersytet Wirtualny. Jego dawną odmianą jest angielski Open University.

E-edukacja jest formą studiów eksternistycznych i wymaga uregulowań ustawowych. W szczególności konieczne jest stworzenie systemu egzaminów zewnętrznych, co wymaga opracowania standardów programowych dla poszczególnych nauczanych przedmiotów oraz powołania Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Szkolnictwa Wyższego zaliczającej poszczególne przedmioty.

Integracja europejska w dziedzinie szkolnictwa wyższego ma charakter harmonizacji systemów edukacyjnych w tzw. procesie bolońskim (Deklaracja europejskich ministrów edukacji, w tym Polski z 1999 roku). Jego główne cele to:

Działania te są wykonywane przede wszystkim przez autonomiczne uczelnie, natomiast rolą ministra jest wspomaganie ich poprzez:

Nr	Zadanie	Termin	Odpowiedzialny
1	Regulacja i nadzór nad kształceniem na odległość	2003	MENiS (DSW i DKOS) PKA
2	Powoływanie CKESzW	2003-2004	MENiS (PKA i DSW)

Istotne jest wprowadzanie systemu wspólnych programów (i dyplomów), tzw. joint degrees z uczelniami zagranicznymi, przy czym jest to kwestia nieuregulowana przez Unię Europejską.

"Czytelność" stopnia (dyplomu) oznacza łatwość określenia poziomu i charakteru wykształcenia. Podstawowym mechanizmem jest tu suplement do dyplomu (Diploma Supplement). Pomocniczo jest wprowadzany system znanych nazw stopni (np. Bachelor i Master), oraz określenie zespołu umiejętności absolwenta (tzw. Dublin Descriptors), jak i ustalenie zakresu wiedzy i umiejętności ogólnych (Tuning Educational Structures)

Uznawalność wykształcenia (kwalifikacji akademickich) reguluje Konwencja Lizbońska z 1997 roku. Ważnym zadaniem w tym zakresie jest również wzmocnienie efektywności i terminowości procesów uznawalności wykształcenia lub przeszkolenia oraz zatrudniania Polaków w krajach europejskich.

Kształcenie bez granic (transnational education) oznacza uczenie się w innym kraju niż siedziba uczelni, co oznacza uznanie działania filii, wspólnych programów studiów albo ośrodków kształcenia. Pewne regulacje wprowadza Code of Good Practice in the Provision of Transnational Education (UNESCO i Rada Europy).

Należy się spodziewać rozwoju instytucji, które same nie ucząc, jedynie potwierdzają (certyfikują) określone wykształcenie i umiejętności. Muszą na to mieć licencję - akredytację. Konieczna jest promocja współpracy pomiędzy odpowiednimi organizacjami i władzami w celu większej zgodności w zapewnieniu jakości i akredytacji oraz promocja informacji o możliwościach edukacji i szkolenia w celu realizacji europejskiej otwartej przestrzeni edukacyjnej.

Dostosowanie szkolnictwa wyższego do układu GATS - co jest celem Światowej Organizacji Handlu (WTO) wymaga włączenia szkolnictwa wyższego do jednego z 12 obszarów GATS, co oznacza uznanie go za element światowego rynku towarów i usług. Zwiększy to jeszcze konkurencję na rynku edukacyjnym w Polsce. Kraje europejskie już rozpoczęły kampanie promocji własnego szkolnictwa wyższego jako usługi eksportowej (przyciąganie studentów zagranicznych).

Polska uczestniczy w programach UE poprawy mobilności studentów i pracowników dydaktycznych i naukowych poprzez programy Socrates, Erasmus. Corocznie wydawanych jest 25 milionów złotych, uczestniczy w nim obecnie rocznie około 4000 studentów. Utrzymanie i rozszerzenie tej wymiany jest warunkiem podwyższania mobilności studentów oraz jakości kształcenia.

Zgodnie z wieloma postulatami, w tym sił społecznych, właściwy poziom finansowania szkolnictwa wyższego z budżetu państwa powinien osiągnąć w najbliższym okresie poziom 1,2% PKB. Jednak realistyczne oceny wskazują, że nie należy oczekiwać zwiększania nakładów z budżetu ponad dotychczasowy poziom 0,88% PKB. Należy jednak uwzględniać wpływy z innych źródeł, które aktualnie podnoszą poziom wydatków na szkolnictwo wyższe do około 1,5% PKB.

W dłuższej perspektywie czasowej - do roku 2010 pożądany jest poziom 2% który wymaga intensyfikacji pozyskania środków z innych źródeł, w tym przede wszystkim z:

Istotne byłoby pozyskiwanie środków, zarówno materialnych, jak i finansowych z samorządów lokalnych i regionalnych.

Problemem wkrótce stanie się finansowanie studiów eksternistycznych. Obecnie jest to zjawisko śladowe - zaledwie 3 promile ogółu studentów. Ale wobec rozwoju studiów na odległość udział ten będzie się szybko powiększał. Pytanie zasadnicze: jak określić proporcje kształcenia - jeśli studia eksternistyczne są płatne (a także zapewne będą) - czy wliczać ich do proporcji studenci dzienni - studenci wieczorowi i zaoczni? wówczas nawet proporcja 50-50 okaże się hamulcem rozwoju tych studiów.

Ten właśnie problem zmusi do rozważenia zmiany dotychczasowych zasad odpłatności za studia. Może studia wieczorowe winny być bezpłatne, co wobec wielu podobieństw trybu studiowania wobec studiów dziennych byłoby wskazane. Natomiast studia zaoczne - w istocie dla pracujących - i studia eksternistyczne (o niskich opłatach) byłyby nadal odpłatne.

Do końcu pierwszej dekady XXI w. należy spodziewać się wystąpienia zasadniczych zmian w strukturze szkolnictwa wyższego, polegających na:

Działania te wynikać będą nie tylko z konieczności bardziej efektywnego wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na badania naukowe, rozwój kadr naukowych, prowadzenie i unowocześnianie procesu dydaktycznego oraz na utrzymanie bazy materialnej uczelni, ale również będą związane z prowadzona przez Państwową Komisję Akredytacyjną oceną jakości kształcenia.

Należy położyć również nacisk na uruchamianie i prowadzenie interdyscyplinarnych kierunków studiów, czemu służyć będą różnego typu związki pomiędzy uczelniami.

1. Czy celowa jest integracja ustawy o szkolnictwie wyższym i ustawy o szkolnictwie zawodowym oraz ustawy o stopniach i tytułach naukowych?

2. Czy należy określać w ustawie różne typy uczelni i wymagania dotyczące ich tworzenia i statutu (np. uczelnie akademickie, uniwersyteckie, zawodowe) bądź uczelnie będące uniwersytetem, akademią, politechniką, itp.?.

3. Czy należy ustawowo określać kadencyjność organów uczelni (czas, powtarzalność)?

4. Czy należy wprowadzić ustawowe określenie wymagań kwalifikacyjnych dla osób pełniących funkcje jednoosobowych organów kierowniczych, zarówno w odniesieniu do uczelni państwowych, jak i niepaństwowych?

5. Czy należy zachować wydziały jako podstawowe jednostki uczelni, czy też dopuścić pełną swobodę w kształtowaniu struktury organizacyjnej?

6. Czy w uczelniach państwowych należy ustawowo rozdzielić zarządzanie dydaktyką i badaniami od zarządzania infrastrukturą i finansami?

9. Czy należy wprowadzić definicję podstawowego miejsca pracy oraz określić zakres uprawnień i obowiązków osób dla których uczelnia jest podstawowym miejscem pracy?

10. Czy należy wprowadzić nowe stanowiska nauczycieli akademickich, np. profesora dydaktycznego dla osób z doktoratem i znacznym dorobkiem naukowym?

11. Czy należy powoływać regionalne fundusze rozwoju szkolnictwa wyższego w celu pozyskiwania środków pozabudżetowych?

12. Czy należy wprowadzić odpłatność za składanie wniosków o utworzenie uczelni niepaństwowych?

13. Czy należy regulować ustawowo (liczby godzin, wymiar praktyk, standardy, etc.)?

14. Czy studia podyplomowe mają być prowadzone przez wszystkie uczelnie i to bez dodatkowych warunków czy też potrzebne są pewne regulacje?

15. Czy należy określić zasady prowadzenia wspólnych studiów przez uczelnie polskie i zagraniczne oraz zasady wydawania wspólnych dyplomów?

16. Czy należy prawnie uregulować tzw. Suplement do dyplomu, jako integralna część dyplomu, wymagany przez Deklarację Bolońską?

18. Jak regulować proporcje kształcenia stacjonarnego i zdalnego (w tym zaocznego)?

20. Czy uczelnie niepaństwowe nie powinny partycypować w kosztach utrzymania bibliotek oraz rozwoju kadr naukowych uczelni państwowych (np. stworzenie specjalnego funduszu)?

To tylko przykładowy katalog dylematów i problemów, których rozstrzygnięcie będzie podstawą spójnej i całościowej regulacji ustawowej szkolnictwa wyższego. Prosimy o wskazanie innych problemów i propozycji ich konkretnych regulacji (także w formie przepisu prawnego), takie sugestie i postulaty będą podstawą dalszych prac nad strategią i prawem szkolnictwa wyższego w Polsce.

1	Wprowadzenie systemu pomocy materialnej dla studentów studiów wieczorowych	2003/2004	MENiS i MF
2	Wzrost liczby studentów korzystających z kredytów, w tym szczególnie z rodzin najuboższych	zadanie ciągłe	MENiS i MF
3	Usprawnienie systemu kredytów studenckich	Zadania ciągłe	MENiS we współpracy z BGK i MF
4	Stabilizacja finansowania Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich	Zadania ciągłe	MENiS i MF
5	Podniesienie miesięcznej raty kredytu studenckiego do wysokości rekompensującej inflację	Zadania ciągłe	MENiS i MF

Nr	Zadanie	Termin	Odpowiedzialny
1	Harmonizacja prawna	2003	MENiS (DSW, DP)
2	Suplement do dyplomu	2002	MENiS (DSW)
3	Rozwijanie programu Socrates i Erasmus	2003-2005	MENiS
4	Propagowanie tematyki europejskiej i europeistyki	zadanie ciągłe	Rada ds. Edukacji Europejskiej MENiS